Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego 3/2006

WPŁYW NAWOŻENIA SODEM NA WYBRANE PARAMETRY PLONU KORZENI BURAKA CUKROWEGO

Kazimierz KUBICKI, ZPBC
dr inż. Piotr Mirosław Szulc,
Akademia Techniczno-Rolnicza w Bydgoszczy
Katedra Fizjologii Roślin

Burak cukrowy wywodzi si ę od znanego ju ż 2000 lat p.n.e gatunku Beta maritima dziko rosnącego w basenie Morza Śródziemnego. W starożytnej Persji był uważany za symbol kłótni i plotek. W okresie średniowiecza stał się już rośliną bardzo roz­powszechnion ą w Europie i na ś wiecie.

Burak początkowo uprawiano ja­ko warzywo ogrodowe oraz roślinę paszową. Obecność cukru w korzeniu buraka pastewnego jako pierwszy odkrył w 1747 roku niemiecki chemik Andreas Sigismund Marggraf, który wspólnie z Karlem Achardem w 1798 roku wyizolował pierwszy czysty cukier buraczany (sacharozę) na skalę przemysłową. Odkrycie to przyczyniło się do wybudowania w 1802 roku w Konarach koło Wołowa na Śląsku sfinansowanej przez Fryderyka Wilhelma III pierwszej cukrowni.

Do rozwoju cukrownictwa w Europie przyczynił się francuski cesarz Napoleon Bonaparte, który po zablokowaniu przez Brytyjczyków dostaw cukru trzcinowego z zachodnich Indii w 1811 roku wybudował we Francji czterdzieści fabryk do przetwarzania buraków na cukier. Po upadku Napoleona przemysł ten podupadł, jego sytuacja poprawiła się dopiero w 1840 roku. Wówczas to ilość cukru trzcinowego dostarczanego z Ameryki Łacińskiej uległa znacznemu zmniejszeniu na skutek zniesienia niewolnictwa, co wpłynęło na rozwój przemysłu cukrowniczego opartego na uprawie buraka. Od 1880 roku produkcja cukru z buraka przerosła jego produkcję z trzciny cukrowej.

Rys. 1. Pobranie niektórych pierwiastków mineralnych w kg czystego składnika przez burak cukrowy na jednostkę plonu (1 tona korzeni z odpowiednią masą liści)

Początkowo cukier był pozyskiwany z buraka pastewnego zawierającego zaledwie 4% sacharozy. We współcześnie uprawianych odmianach buraka cukrowego zawartość wynosi do 18 - 19% saharozy. Tak znaczący wzrost cukru w korzeniu jest wynikiem intensywnych prac hodowlanych prowadzonych nad tą rośliną uprawną przez dziesię ciolecia. Niestety wraz ze wzrostem zawartości cukru zwiększeniu uległy wymagania pokarmowe buraka cukrowego.

Jak wynika z zamieszczonego wykresu, burak cukrowy jest rośliną sodolubną, dla wytworzenia wysokiego plonu korzeni (50t.ha^-1) wymaga około 93 kg Na w czystym składniku. Pierwsze informacje dotyczące niezbędności tego pierwiastka dla roślin można znaleźć w pracy Hellrigela i Willfartha z 1898 roku. Sód jest pierwiastkiem stymulują cym oddychanie i fotosyntezę u roślin. Może zastępować niektóre funkcje potasu w roślinie, co pozwala zmniejszyć jego dawki w nawożeniu. Wykazano również korzystny wpływ sodu na wzrost odporności roślin na choroby i niesprzyjające warunki atmosferyczne (susze, wysoką temperaturę). Liczne prace naukowe dotyczące nawożenia buraków cukrowych sodem wskazują na korzystny jego wpływ na wzrost plonu i procent zawartości sacharozy w korzeniu.